Johannes Levinus Antonius Wijnne (1872-1952)
Photos van/door JLA
Vermoedelijk een dispuuts diner met tweede van links Jo Wijnne 
Jo Wijnne en Betsy Harders met hun kinderen Herman (top), Elly en Meta.
Betsy Harders.
Jo Wijnne-Wijnne-sm.jpg)
Twee brieven van Jo Wijnne aan zijn zoon Herman en echtgenote Mieke Rouma
J.L.A. Wijnne, arts
Merdika lio 1
Bandoeng
9 december 1945
Beste lui!
't Is Zondag en rustig! In de afgelopen week is 't niet
rustig geweest in Bandoeng doch hebben een week doorgemaakt van angst door
't oorlogsgeweld. Angst om getroffen te worden door de benden extremisten
die in Noord Bandoeng overal doordrongen om Europeanen te vermoorden, huizen
in brand te steken en deze te plunderen, doch de krachtige aanvallen 
der
Brits - Indische soldaten in opdracht van de Gurka’s op die benden
konden veel veel leed voorkomen doch lang niet alle leed. Bandoeng is thans
verdeeld in Noord - Bandoeng en Zuid - Bandoeng. Beide delen worden gescheiden
om de spoorbaan, die van West naar Oost loopt. Alle inwonenden uit de omliggende
kampongs van Noord Bandoeng moesten Noord Bandoeng verlaten! Zodat we nu
een Europeesch Noord - Bandoeng kanton hebben en een Indonesisch Zuid Bandoeng.
Komt men als Europeaan in Zuid - Bandoeng dan word je door de Indonesiërs
gevangen genomen of doodgeschoten. Na deze scheiding werden aanvallen van
Indonesische benden gedaan op de voornaamste gebouwen en woonhuizen enz.
in Noord - Bandoeng. En nu had men een ware oorlog in Noord Bandoeng voornamelijk
aan de periferie van de stad. Overal werden de Indonesiërs teruggeslagen
door de kracht van kanonnen en mortieren - mitrailleuren en vliegtuigbommen
- doch niet nadat deze extremisten hun moordlust en plunderwerk en brandstichting
hadden ..... (?) resp. verricht. Hele woonwijken staken ze in brand en
vermoordden de inwoners voor zover ze nog niet tijdig waren gevlucht! En
zo hebben wij de afgelopen weken van 24 November tot 8 December doorstaan
temidden van oorverdovende kanonnen en vliegtuigbommen en zijn tot nu toe
gespaard gebleven. De Engelsen hebben de extremisten teruggedreven naar
't zuiden van Zuid Bandoeng! Geheel vrij van gevaar zijn we nog niet! en
gaan elke avond met angst naar bed! doch geleidelijk wordt de angst wat
minder! Het gebeurde van de week dat wij op een morgen bij 't even dag
worden 6 uur gewekt worden door een ontzettend schieten vlak bij ons. Later
bleek dat een hele kampong bezet door nog schuilende Indonesiërs werd
beschoten door de Engelsche bezetting. De afstand van ons huis was een
300 meter! Ja zelfs achter ons huis liepen verspreide extremisten in de
leege kampongbuurt met kwade bedoelingen, de Gurka’s werden gewaarschuwd
en een ... (?) ving aan, waarop zij werden verjaagd en een aantal doodgeschoten!
Thans Zondag 9 December begint 't rustig te worden en naar men zegt zijn
zelfs de extremisten voor zover ze in kampongs woonden uit Zuid Bandoeng
verjaagd! De militaire bezetting in Noord - Bandoeng neemt met de dag toe!
Ook de Ked .... (?) soldaten voor Singapoer - Batik ...(?) - ....(?) zullen
op Java worden toegelaten door Generaal Christofoor, zodat de aanvalskracht
der geallieerden steeds groeien zal! en temidden van deze militaire concentratie
leven 225.000 Europeanen en Indo-Europeanen, waarvan 65.000 Europese vrouwen
en kinderen, die allen moeten geëvacueerd worden uit Bandoeng; naar
Holland, Australië, Nieuw Zeeland. Zij wonen in kampen en privaatwoningen,
waarvan de meeste Europeanen mannen en vrouwen in kampen.
In
Grimati(?) waar ik geweest ben, zijn alle weerbare mannen gewapend. Tjuntin
(?) ligt 13 km van Bandoeng, waar 12.000 vrouwen waren en waarvan 1200
zijn overleden. Je moeder en ik beginnen zich sterker te voelen! Ik kan
al beter lopen en de oedemen zijn verdwenen. Ben de hele dag al op! Wij
zijn niet alleen ingeschreven voor het vertrek naar Holland, doch zelfs
ingeschreven op 't Hospitaalschip Oranje. Wij komen dus met de Oranje
in Holland, dat staat vast! Van de afgelopen week Dinsdag werden we opgeroepen
om binnen 24 uur gehaald te worden, doch de volgende dag werd de oproep
weer geannuleerd, donderstel! 
We kunnen weer elke dag worden opgeroepen
om te vertrekken van Batavia! We worden dan gehaald per autobus, onder
sterk militair geleide, naar het vliegveld Andir? gebracht en per vliegtuig
naar het vliegveld in Batavia gebracht en dan per auto naar de Oranje.
Dat wij met de Oranje naar Holland komen staat dus vast! De Nieuw Amsterdam
ligt in Singapore en gaat met Hollandse evacueés en Britse Soldaten
naar Europa ten getale van 4600! Ook de Oranje zal heel wat vervoeren.
Uit Bandoeng gaan 125 mensen, merendeels gestranden en zieken en ouden
van dagen! Zo vaart hij ook hier uit Semarang en Batavia en vermoedelijk
uit Soerabaja. Ik schrijf maar dagen vooruit en weet niet wanneer deze
vertrekt- doch zal wel eerder in Holland zijn dan wij.
Onze koffers zijn gepakt en staan gereed. Waarschijnlijk moeten we nog enige dagen wachten. Wellicht 3 of 4 of 5! We weten 't niet! Alles staat in verband met andere diensten? ( militair vervoer die de Oranje nog moet verwachten voor zijn vertrek, want er is ontzettend weinig scheepsruimte. Holland heeft zijn schepen ondergebracht bij de United N.R.L. een shippingpool. Ze varen in opdracht der Verenigde Naties. Demobilisatie vervoer van ex-krijgsgevangenen - reliefgoederen(?) - met deze schepen zijn de voornaamste taken van die schepen en zoo zitten meer Nederlandse schepen met Britsche troepen voor Nederland tot maart 1946 aan de Shipping Pool vast. België deed dit niet en krijgt zijn schepen terug na de oorlog; dus nu! Zie daar de reden waarvoor de Nieuw-Amsterdam en de Oranje telkens werden gebruikt voor andere doeleinden en de evacuées zoo lang moeten wachten! Doch eindelijk zullen we wel gaan! Je begrijpt hoezeer we verlangen om deze plaats te verlaten, waar je leven op 't spel stond en nog staat, doch waar de veiligheid allengskens toeneemt! Er zijn al kennissen die met mij in 't kamp waren, vervroegd dit verlieten, in Bandoeng woonden en nu al zijn doodgeschoten door de extremisten. Tijdens de Japansche bezetting was de veiligheid grooter dan nu! in de steden!
Vorige
week kreeg ik per luchtpost de rekening en verantwoording van dhr Kroese
uit Amsterdam. Over den inhoud zal ik niet schrijven, doch we hopen dit
na afzienbare tijd mondeling te doen. De rekening loopt van Mei 1942
t/m 15 September 1945. dus met Mei 1942 liep de rekening van de postcheque
- en girodienst af. Mijn rekening met deze dienst loopt tot Mei (July)
1940, toen kwam de oorlog in Holland en kreeg ik van deze dienst geen
berichten meer. Van Mei 1940 - Mei 1942 weet ik dus van de verantwoording
der gelden van ontvangst en uitgaven niets af. Alleen de Hr. Keyser zend
de gelden tot aan Juni 1940 - September 1942 naar jou; ook dhr Kwak nog
een bedrag, die dit niet nader definieerde. Dit komen we allemaal te
weten als we in Holland mogen komen.
De gelden van De Keyzer betreffen natuurlijk de keeren van die 2.5 jaar welke niet van 't giro zijn afgeschreven en voorgeboekt naar jou.
Onze komst in Holland zal wel half Januari worden! Zoals ik schreef met het Hospitaal Schip met zieken- ouden van dagen en evacuées aan boord.
Zondagavond 9 uur.
Zo net hoorden wij per radio uit Holland dat de Oranje a.s. Woensdag 12 December uit Batavia naar Holland vertrekt. Nu is 't vertrek al meer gemeld. Mocht 't nu werkelijk er toe komen, dan vertrekken we Dinsdag 11 December uit Bandoeng om de groote tocht te ondernemen. De radio meldde tevens dat er in Diemen een wedstrijd op schaatsen plaatsgreep, omdat 't 10 graden vriest. Brrrr, toch zullen we er hier niet om blijven. Schrijf dus Herman! niet meer aan mij, ook niet over zaken! Ontvangt beiden van de familie de hartelijke groeten en als ook van ons, een spoedig weerzien julliie toewenschend. Groet de kinderen van ons.
je Ouders
PS Ik hoorde vandaag dat Generaal Christiaan, de opperbevelhebber van de Britsche legermacht carte-blanche had gekregen. Het gaat nu om de naaste toekomst, vermoedelijk zonder eenig pardon. Ook de Nederlansche strijdkrachten uit Senang ( Malakka) komen ......(?) en hebben divisies gevormd, gewapend met Canadeesche wapens! van Nederlandsch Indië.
Maandag 10 december
Vanmiddag
12 uur ontvingen we je brief van 26 November of 25 November. Door verschillende
oorzaken van de binnenlandsche oorlog kwam deze zoo laat en bleef deze
van Batavia zeker 7 dagen onderweg. Tot op dit ogenblik 2 uur namiddag
zijn we nog niet opgeroepen om morgen te vertrekken, doch kan dit nog
gebeuren. Ook de brief van Gerda van der Vygh ontvingen we gelijktijdig.
Wil haar voorlopig bedanken, ook namens je moeder.
Worden we vandaag niet opgeroepen, dan hoop ik je brief nog te beantwoorden. Beschouw dit PS als sluitstuk van deze brief! Vandaag en gisteren is het hier nog rustig. Geen schot gelost! Zou 't zijn de stilte die den storm voorafgaat? Afwachten!
Intussen, dank voor je prettige brief!
10 December 1945
Hedenmiddag 3 uur werden we opgeroepen! Dus vertrekken we morgen Dinsdag 11 December naar Batavia. We worden tussen 5-6 vm gehaald per auto- gebracht naar 't vliegveld Ander- per vliegtuig naar Batavia en vandaar naar de boot 'Oranje'. Vertrek 12 December van Batavia! We zullen dus niet met Kerst of Oudejaar in Amsterdam zijn - doch als alles meeloopt volgend jaar 10 Januari.
We zijn buitengewoon gevoelig en dankbaar voor jullie vriendelijke aanbod om bij jullie te komen logeren. We begrijpen jullie grote opoffering om zoveel ruimte voor ons af te staan, terwijl jullie woonruimte voor 7 personen zelf te klein wordt.
We houden ons dus aan ons voornemen om eerst in een hotel 'en pension' te gaan en dan als alles zo'n beetje geregeld is naar Heemstede te gaan, reden waarom we dus van jullie aanbod geen gebruik kunnen maken!
Over de verdere inhoud van je brief Herman zullen we ons wel spreken, doch niet schrijven, daar ik wat erg nerveus ben - en de tijd die ons nog rest zeer kort is. We hebben nog enkele dingen te doen. We danken ook Miek voor haar schrijven en aanbod logies, daar toch voor de gastvrouw heel wat zou komen kijken, als daar 2 oude lui komen logeren. Mama was erg blij met behoud van vele dingen uit 't huis. 't Huis in Heemstede is voor 2 misschien te groot! Het zou ons dus niet verwonderen als men ruimte eischte voor evacuées. 't Liefst zouden we 't huis voor hoogen prijs willen verkoopen, dan zijn we van alle last af. Is er veel vraag naar huizen in Heemstede? Wellicht is er wel een liefhebber. Vooral nu; nu er zoveel woningen zijn verwoest! Doch maakt geen ruchtbaarheid aan deze zaak! Mocht je een ernstige reflectant ontmoeten dan zou je kunnen zeggen dat de eigenaar ( je vader) vermoedelijk niet ongenegen zou zijn 't pand van de hand te doen. Over verdere dingen zullen we spreken!
En nu Herman-Miek tot over 4 weken, hopen we.
Groet alle bekenden en Gerda van der Vygh van ons. Ontvangt zelf de beste wenschen en groeten van de familie hier- Elly-Meta-Eddy-Eugène en alsook je Ouders
PS Informeer intusschen eens naar een geschikt hotel voor ons tegen de tijd van aankomst. Heerlijk dat jullie allen ons komt afhalen! Wat zal dat een ontmoeting zijn! Na zoo lange scheiding. Is er geen plaats in een hotel dan kunnen we nog altijd blijven logeren aan boord!
Aan boord Hospitaalschip, Oranje
22 December 1945
Beste kinderen
Sinds dinsdag 11 December j.l. zijn we aan boord van dit schip te Tantjong Priok vertrokken met opnemen van evacuées. Vrijdag naar Semarang met hetzelfde doel. Op de reede van Semarang lag een Engelsche Kruiser, die Zaterdag 15 December eendrachtig kanonnades uitoefende op de omgeving van deze stad, om de extremisten te beschieten, die daar de Hollandse bevolking beletten de stad te naderen; dit alles betrekkelijk vlak in onze nabijheid op de reede. Zaterdagnacht, na 't opnemen van 300 evacuées in Semarang stoomden we weg en thans zijn we na bijna 8 dagen varen door den Indische Oceaan via Straat Soendra, vlak voor Aden, waar wij morgen Zondag hopen te arriveren om water op te nemen. 25 December denken we in de Roode Zee te varen en 27 December te Port Said te zijn!
Ons wedervaren aan boord hopen we mondeling mee te deelen. Schriftelijk zou 't te uitvoerig zijn om in klein bestek mede te deelen.
We hadden prachtig weer op den Oceaan en kalme N.O.Passaat en 7 dooden die aan de golven werden prijsgegeven, een bewijs dat we met ernstige patienten te maken hebben op de Ziekenzaal. De voeding is goed; echt Hollandsch! Goed wittebrood, Leidsche kaas, eieren, havermoutpap e.a. dingen bij 't ontbijt. Goede lunch om 1 uur en diner om 7 uur. Geen rijsttafel, die wij met Indië hebben verlaten.
Wanneer wij in Holland komen, weten we niet. De een zegt 6 Januari, de ander 8. Ook weten we nog niet of de Oranje doorvaart naar Amsterdam of Rotterdam, vanwege 't mijnengevaar in de Noordzee. De een zegt: hij zal doorvaren onder convooi van Gibraltar af - de ander zegt: hij (de Oranje) blijft in Engeland- en wij komen met Engelsche schepen. Doch niets is met zekerheid bekend! Je leest 't wel in de couranten.
In geen geval dus zullen we met Oudejaar in Holland zijn: doch 6 of 8 dagen later. Je mams en ik zijn gezond, ik ben nog onvast op de benen, doch dit betert elke dag!
Zoo hopen we elkaar te zien bij den aanvang van 1946 in volle vrijheid! Wat niet kan gezegd worden van Indië waar we onder militair geleide naar 't vliegveld vertrokken, elk oogenblik angstig voor een aanval der verspreide en verslagen extremisten, die den dood niet vreezen! Aan 't idee van vrijheid beginnen we nu wat te wennen. Dat steeds sterker wordt! Steeds in een omgeving te zijn, waar je door inlanders kan doodgeschoten worden is niet aangenaam. We ontberen liever de warmte dan langer zoo te leven.
Vervuld van oprechte blijdschap zullen we jullie en je kinderen ontmoeten! een blijdschap die steeds groeit nu we elken dag dichter 't einddoel naderen. Ik hoop maar dat een vliegtuig uit Indië dezen brief meeneemt van Port Said of Suez naar Holland. We zullen elkaar heel wat te vertellen hebben!
Voor logies hebben we een hotel gekozen. Welk hotel is nog onbekend. Daarvoor zorgt het 'Roode Kruis'. Vragen zullen we maar niet stellen! die kunnen schriftelijk niet meer beantwoord worden.
We wenschen jullie met de kinderen een prettige Kerst en gezellige Oudejaarsavond- die nu zoo heel anders zullen gevierd worden dan vroeger bij ons op de Nassaukade of in de laatste 6 jaar in Indië! Laat staan in de Roode Zee op een hospitaalschip!
Toch heerscht hier een prettige geest, omdat we allen uit de gevangenkampen komen en we in vrijheid zijn. Dit verschil is te groot! Meta kon 't ook niet langer in Indië uithouden en zal haar best doen zoo gauw mogelijk naar Europa te komen. Ook Elly en de kinderen! Wij verlieten Bandoeng Dinsdag 11 December
's vm 5 uur! Na een 6.5 jarig gedwongen verblijf, gedeeltelijk onder Nipponsch regiem, in gevangenis en kamp! en ontliepen nog juist den hongerdood, die vooral mij snel naderde! We zien er nu al veel beter uit! door de Medische behandeling en betere voeding!
Nou Herman-Miek, tot over 14 dagen hopen we!
Groeten van ons aan de kinderen. Ontvang zelf de beste wenschen en groeten. Dat dit jaar voorspoedig voor jullie zijn moge!
Dag! Tot straks! je Ouders
25 December Morgen te Suez. 't Wordt al koeler! Gisteravond-Kerstwijding! in de groote Leeszaal, met gewijden Zang.